สร้างโอกาสให้ลูกได้เติบโต

“โอกาส” เป็นสิ่งที่สำคัญสำหรับพัฒนาการเด็กในทุกช่วงวัย นั่นคือ โอกาสที่เอื้อให้เด็กเรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5 การมองเห็น การได้ยิน การได้ชิม การสัมผัส การดมกลิ่น ผ่านประสบการณ์ตรง ผ่านการเล่น

5 สิ่งเหล่านี้จะทำให้เด็กคนหนึ่งได้เรียนรู้และเติบโตโดยมีพ่อแม่และครอบครัวเป็นผู้ประเมิน ติดตาม และหยิบยื่นโอกาสในการเรียนรู้เหล่านี้ให้กับลูกนั่นเอง

โอกาสในที่นี้คือ โอกาสที่เด็กจะได้เรียนรู้ ได้รับผิดชอบตัวเอง ได้รับผิดชอบ ‘ผล’ ของการกระทำของตนเอง และได้มีส่วนร่วมที่จะร่วมทำกิจกรรมส่วนรวมของบ้านและสังคมกับพ่อแม่ เพื่อสร้างตัวตัว สร้างความภาคภูมิใจในตนเองว่าทำได้ ความรู้สึกว่าตัวเองมีค่าควรชม

จงเชื่อมั่นว่าลูกทำได้ในกิจกรรมที่เหมาะสมกับวัยและพัฒนาการ โดยพ่อแม่ควรสงบตัว ยั้งมือ ให้เวลา ให้โอกาสให้ลูกได้ทดลองทำ ไม่ทำแทนลูก ยั้งใจ ไม่ตัดสินลูกว่าสิ่งที่ทำนั้นถูก ผิด ดี ไม่ดี ยั้งปาก ไม่เฉลยหรือคิดแทนลูก โดยคุณพ่อคุณแม่สามารถเริ่มสร้าง ‘โอกาส’ ได้ดังนี้

• 1. การดูแลตัวเองในกิจวัตรประจำวันพื้นฐานของตนเอง ไม่ว่าจะเป็นการถอดเสื้อ ถอดกางเกง เก็บผ้าที่ใช้แล้วลงตระกร้า แปรงฟัน (ให้ความร่วมมือให้พ่อแปรงให้ และเริ่มแปรงหลังทั้งหมดเมื่อเข้าวัยประถม) การอาบน้ำ สระผม เก็บหนังสือนิทาน-ของเล่นเข้าที่ให้เรียบร้อยหลังใช้งาน เก็บแก้วน้ำ - จานชาม เก็บผ้าห่ม จัดเตียงนอน กวาด-ถูห้องส่วนตัวของตนเอง ฯลฯ ทั้งนี้แต่ละกิจกรรมที่ทำจะขึ้นอยู่กับวัยของเด็ก

• 2. งานบ้าน เป็นความรับผิดชอบพื้นฐานอีกหนึ่งงานที่จะช่วยให้เด็กมีความรับผิดชอบและควบคุมตนเองได้มากขึ้น เพราะนอกจากกิจวัตรพื้นฐานของตนเองแล้ว พื้นที่ส่วนกลางของบ้านก็เป็นหนึ่งในความรับผิดชอบของสมาชิกทุกคนในบ้าน และทุกคนควรมีส่วนร่วมด้วย ไม่ว่าจะเป็นการล้างจาน ล้างรถ กวาดบ้าน ถูบ้าน จัดโต๊ะอาหาร ซักผ้า ตากผ้า หรือรดน้ำต้นไม้ ฯลฯ

• 3. เวลาว่าง เด็กเรียนรู้ดีที่สุดจากการเล่นที่ได้เลือกและลงมือทำด้วยตัวเองแบบไร้กรอบเละเงื่อนไข ปีนต้นไม้ เล่นทราย เล่นโคลน เล่นของเล่น วาดรูป ร้องเพลง เต้นรำ และทุกกิจกรรมที่ลูกเล่นสามารถสร้างโอกาสในการเติบโตให้เขาได้เสมอ เพราะการเล่นทุกอย่างคือการเรียนรู้ของเขา

พ่อแม่ควรเป็นผู้เล่นร่วมที่ดี ไม่แก้ปัญหาแทนลูก ไม่ชี้นำจนเกินไป บางบ้านลูกต่อตัวต่อ ล้มแล้วล้มอีก หรือระบายสีออกนอกกรอบ ผิดสีที่ควรจะเป็น พ่อแม่ก็อดรนทนไม่ได้ต้องยื่นมือเข้าไปสอนหรือชี้แนะว่าระบายสีต้องแบบนี้ เมฆต้องสีขาวนะ หญ้าต้องสีเขียว อันนี้ออกนอกกรอบไม่ได้นะ เล่นของเล่นต่อแบบนั้นเดี๋ยวก็ล้ม แม่ต่อให้ดีกว่า

..."นี่แหละคือการปิดโอกาสที่ให้ลูกได้ลงมือทำ หน้าที่ของพ่อแม่คือเล่นไปกับเขา สร้างคำถาม มากกว่าให้คำตอบ บางทีคำถา เช่น “ทำไมม้าของหนูสีชมพูล่ะคะ” ก็อาจต่อบทสนทนาเปิดโอกาสให้ลูกได้พูดสิ่งที่เขาจินตนาการให้เราได้ฟัง และให้เราได้ตั้งคำถามดี ๆ กลับไปให้ลูกได้อีกมากมายเลยก็ได้"...

• 4. กิจกรรมนอกหลักสูตร ไม่ว่าจะเป็น ดนตรี กีฬา งานอาสาสมัคร เป็นโอกาสที่จะให้ลูกได้ทดลองลงมือทำสิ่งใหม่ ๆ เพื่อหาความถนัด ความชอบ พรสวรรค์ หรือกระทั่งลงมือทำแล้วรู้สึก “ไม่ชอบ” นั่นก็คือโอกาสที่จะรู้ว่าตนเองนั้นถนัด/ไม่ถนัด ชอบ/ไม่ชอบ ทำได้/ทำไม่ได้จากการได้ทดลองทำ

• 5. การท่องเที่ยว การเข้าหาธรรมชาติ เพราะการเดินทางสร้างโอกาสให้เราได้เติบโต การไปยังสถานที่ใหม่ ๆ สถานการณ์ใหม่ ๆ เจอผู้คนใหม่ ๆ ภาษาใหม่ ๆ ก็เป็นหนึ่งประสบการณ์ที่สอนให้ลูกรู้จักการปรับตัว ยืดหยุ่น อดทนรอคอย และช่างสังเกตได้ ที่สำคัญ การเดินทางทำให้เราได้ใช้เวลาคุณภาพร่วมกันก็ได้

▶︎ การปีนต้นไม้

▶︎ การใช้มีด กรรไกร เลื่อย

▶︎ การเล่นในสนามเด็กเล่น การแย่งของเล่นกัน การแบ่งปัน การสมานฉันท์

▶︎ การท่องเที่ยวไปในสถานที่ใหม่ ๆ การเข้าหาธรรมชาติ ไปฟาร์ม ไปสวนสัตว์ ไปทะเล

▶︎ การเรียนรู้ผ่านกิจกรรมตามสถาบันกระตุ้นพัฒนาการเด็กต่าง ๆ ผ่านการเล่น การเรียนในรูปแบบต่าง ๆ

▶︎ การเปิดโอกาสให้ลูกมี ‘เวลาว่าง’ เพื่อให้ลูกเลือกที่จะเล่นหรือเรียนรู้ในสิ่งที่เขาสนใจหรือสิ่งที่เขาทำได้ดี

▶︎ เปิดโอกาสให้ลูกได้เข้ามามีส่วนร่วมในการทำงานบ้านก็เป็นอีกสิ่งที่สร้างลูกได้

เหล่านี้คือ ‘โอกาส’ ที่คุณพ่อคุณแม่หยิบยื่นให้ได้ ขึ้นกับว่าเรารับความเสี่ยงได้มากแค่ไหน เชื่อว่ายังมีโอกาสอีกมากมายที่พร้อมจะให้ลูกได้ลงมือทำ เพียงแต่พ่อแม่ต้องไว้ใจ เชื่อว่าเขาทำได้ ให้ลูกได้ออกจากพื้นที่ปลอดภัยและความสุขสบายของเขาบ้าง หัดลองทำ หัดรับผิดชอบตัวเองมากขึ้น เรียนผูกก็ตองเรียนแก้ ล้มก็เรียนรู้ที่จะลุกขึ้นมาได้ โดยมีพ่อแม่เป็นคนเฝ้ามองและสนับสนุนให้ลูกได้ลงมือทำ

เพราะสุดท้ายเราไม่สามารถเลี้ยงลูกไปตลอดชีวิตได้ ทักษะชีวิตในการดูแลตนเองขั้นพื้นฐาน ความรับผิดชอบ ความถนัด ความมั่นใจในตนเอง ความรู้สึกว่าตนเองมีค่า ความอดทนอดกลั้นที่เราปลูกฝังตั้งแต่วัยเด็ก จะเป็นทักษะที่จะทำให้ลูกอยู่รอดในอนาคตต่อไป

..."พื้นที่ปลอดภัยที่ให้โอกาสเติบโต เท่านี้ที่ลูกต้องการ"...