ทำไมพ่อแม่ต้องเลิกพูดกับลูกว่า “ไม่ได้” !

..."อย่าทำเลยลูก ลูกทำไม่ได้หรอก"...

..."มันอันตรายอย่าทำเลย"...

..."ดูก็รู้ว่ายาก ทำไม่ได้แน่"...

คุณเป็นพ่อแม่ที่ชอบพูดประโยคประมาณนี้หรือเปล่า ? ถ้า "ใช่" คุณกำลังทำร้ายลูก ด้วยการปิดโอกาส และไม่ได้เปิดให้ลูกได้ลองฝึกแก้ปัญหาด้วยตัวเอง 

เรื่องทักษะการแก้ปัญหาเป็นเรื่องจำเป็นของผู้คนทุกยุคสมัย เป็นเรื่องที่ควรได้รับการปลูกฝัง หรือการเลี้ยงดูที่เหมาะสมจากพ่อแม่ผู้ปกครองด้วยว่าเลี้ยงดูอย่างไร ประคบประหงม หรือปล่อยให้ลูกได้เผชิญปัญหา หรือช่วยเหลือตัวเองมาตั้งแต่เล็กด้วยหรือไม่

ความสามารถในการแก้ไขปัญหา เป็นความฉลาดด้านหนึ่งของมนุษย์ หรือที่เรียกว่า AQ (Adversity Quotient ) หมายถึง การมีความสามารถในการเอาชนะฝ่าฟันอุปสรรค ความอดทนต่อความยากลำบากโดยไม่ท้อแท้ มีความสามารถในการควบคุมสถานการณ์หรืออุปสรรคที่เกิดขึ้นได้ ความสามารถในการเปลี่ยนวิกฤติให้เป็นโอกาสซึ่งเป็นทักษะชีวิตที่จำเป็นอย่างยิ่งในสังคมยุคปัจจุบัน 

แต่ถ้าพ่อแม่เริ่มต้นด้วยคำว่า “ไม่ได้” กับลูกบ่อย ๆ ไม่กล้าปล่อยให้ลูกเผชิญกับชีวิตด้วยตัวเอง เช่น ไม่ยอมให้เล่นนอกบ้านเพราะกลัวลูกเจ็บตัว หรือเวลาที่ลูกเจอปัญหาอะไร มักจะออกหน้าแก้ปัญหาแทนลูก หรือไม่อยากให้ลูกทำเรื่องยาก ๆ เพราะกลัวลูกผิดหวัง 

สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้จะค่อย ๆ ถูกสะสมและบ่มเพาะเด็กไปเรื่อย ๆ จนโต และมีแนวโน้มว่าเมื่อเกิดปัญหาจะไม่กล้าเผชิญ หรือไม่สามารถแก้ปัญหาได้ หรืออาจถึงกระทั่งหลีกเลี่ยงและหนีปัญหา 

และเมื่อไม่สามารถหนีจากปัญหานั้นได้ และไม่มีวิธีในการรับมือหรือจัดการแก้ปัญหานั้น ๆ ได้ เด็กกลุ่มเหล่านี้จะน่าเป็นห่วงมาก

ในชีวิตประจำวันของคนเรามักจะพบปัญหาต่าง ๆ มากมาย เช่น ปัญหาส่วนตัว ปัญหาครอบครัว ปัญหากับเพื่อน ปัญหาเกี่ยวกับการทำงาน ปัญหาทางสังคม เป็นต้น ถ้าผู้ที่ประสบปัญหามีวิธีคิดบวก พร้อมจะเผชิญกับปัญหา ก็จะพยายามหาทางรับมือ ไม่ว่าเรื่องเล็กน้อยหรือเรื่องใหญ่ ก็จะทำให้สามารถที่จะเห็นทางเลือกต่าง ๆ ได้ แต่ถ้าผู้ประสบปัญหามีวิธีคิดลบ พอเกิดปัญหาก็ถอยหนี หรือโทษผู้อื่น ก็จะทำให้ตกอยู่ในความทุกข์ไม่สามารถหาทางออกได้ 

เรื่องนี้เป็นเรื่องที่พ่อแม่ ผู้ปกครองต้องปลูกฝังลูกตั้งแต่เล็ก เริ่มจากตัดคำว่า “ไม่ได้” โดยเปลี่ยนเป็นคำว่า “ได้” ถ้าเราพร้อมเผชิญ และฝึกทักษะให้เด็กพร้อมรับมือกับทุกเรื่องที่เข้ามาในชีวิต

เริ่มจากตัวของพ่อแม่ก่อน ต้องเป็นคนมองปัญหาด้วยความเข้าใจ และเป็นแบบอย่างที่ดี ไม่กลัวที่จะต้องเผชิญกับอุปสรรคปัญหาใด แต่มองว่าปัญหาเป็นสิ่งที่ต้องผ่านไปให้ได้ ลูกจะเรียนรู้ประสบการณ์ตรงจากพ่อแม่

สิ่งที่สามารถช่วยลูกฝึกได้

❤︎ ฝึกให้คิดบวก ❤︎

ฝึกให้ลูกเรียนรู้ว่าทุกอย่างเป็นไปได้ ขอเพียงให้เขามีโอกาสได้ลงมือทำ รวมไปถึงการมองโลกในแง่ดี เด็กที่ได้รับการฝึกฝนให้เรียนรู้การแก้ไขปัญหามักเชื่อว่าปัญหาทุกอย่างสามารถแก้ไขได้ และทุกเรื่องมีทางออก พ่อแม่อาจลองจำลองสถานการณ์เพื่อให้ลูกลองแก้ปัญหาง่าย ๆ โดยคำนึงถึงวัยของลูกด้วย จากนั้นก็ค่อยๆ เพิ่มเติมสถานการณ์ที่ยากขึ้นหรือสลับซับซ้อนมากขึ้น

❤︎ ตั้งคำถามบ่อย ๆ ❤︎

อาจใช้เหตุการณ์จริง แล้วตั้งคำถามว่าถ้าเป็นลูกจะแก้ปัญหาอย่างไร รวมถึงบอกถึงวิธีการของพ่อแม่ด้วย ว่าพ่อแม่จะแก้ปัญหาอย่างไร เพื่อให้ลูกได้เรียนรู้ว่าวิธีการแก้ปัญหามีหลายแบบ และทุกวิธีก็มีข้อดีข้อด้อยต่างกันอย่างไร เป็นการเรียนรู้ซึ่งกันและกันด้วย

❤︎ เปิดโอกาสให้ลงมือทำ ❤︎

การได้ลงมือทำด้วยตัวเองเป็นพื้นฐานที่ดีที่ทำให้ลูกได้ฝึกคิดวิเคราะห์ ข้อนี้พ่อแม่ต้องให้โอกาสลูกมากๆ เพื่อให้ลูกได้ฝึกฝนหลากหลายสถานการณ์ อย่ากังวลว่าลูกจะทำไม่ได้ หรือไม่ได้เรื่อง เพราะการได้ลงมือทำ หรือฝึกคิดแก้ปัญหา เท่ากับเป็นการทำให้เขาได้มองเห็นปัญหา และพยายามหาทางเพื่อไปสู่เป้าหมายที่เติบโตขึ้น 

❤︎ สังเกตสิ่งรอบตัว ❤︎

ควรฝึกให้เป็นเด็กช่างสังเกต เพื่อช่วยในการขยายกรอบความคิด ไม่ยึดติดกับการปัญหาหรือวิธีการแก้ปัญหาแบบเดิม ๆ และคิดหาวิธีการหรือแนวทางแก้ไขปัญหาแบบใหม่ ๆ เพื่อให้เขาเรียนรู้ว่าในหนึ่งปัญหาสามารถหาทางออกได้หลายทาง 

❤︎ ควรมีเป้าหมาย ❤︎

เมื่อเปิดโอกาสให้ลูกได้มีลงมือทำ ก็ควรให้เขาฝึกกำหนดเป้าหมาย เพื่อให้เขาได้มีความมุ่งมั่น พยายามอย่างสร้างสรรค์ เพื่อให้เขาได้เรียนรู้ว่าการแก้ปัญหาก็ต้องมีเป้าหมาย ไม่ทิ้งกลางคัน 

สุดท้ายก็ควรจะสอนให้ควบคุมอารมณ์ตัวเอง ให้ลูกเรียนรู้ว่าการใช้อารมณ์ไม่สามารถแก้ปัญหาได้ ตรงกันข้ามอาจทำให้ปัญหาบานปลายได้ ควรต้องใช้สติ และค่อย ๆ แก้ปัญหาหรือหาทางออก

..."ทั้งหมดต้องเริ่มต้นด้วยคำว่า “ได้” เท่านั้น !"...