อยากให้ลูก ‘คิดได้’ และ ‘คิดเป็น’

คำว่า “คิดได้” ตามราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง พิจารณาจนเห็นจริงแล้วทำในสิ่งที่ถูกที่ควร ส่วนการ “คิดเป็น” เป็นกระบวนการทางสมองของมนุษย์ซึ่งมีศักยภาพสูง และเป็นส่วนที่ทำให้มนุษย์แตกต่างไปจากสัตว์โลกอื่น ๆ

ผู้มีความสามารถในการคิดขั้นสูงสามารถแก้ปัญหาต่าง ๆ ให้ลุล่วงไปได้ และมีการพัฒนาชีวิตของตนให้เจริญงอกงามยิ่ง ๆ ขึ้นไป ซึ่งเป็นทักษะอย่างหนึ่ง ทักษะกระบวนการคิด หมายถึง พฤติกรรมการเรียนรู้ (ความสามารถ) ที่เกิดจากการเรียนรู้โดยการลงมือปฏิบัติผ่านกิจกรรมด้วยวิธีการสื่อสาร การแสวงหาความรู้ และการคิดด้วยวิธีต่าง ๆ 

เพียเจต์ (Piaget, ๑๙๖๔) ได้อธิบายพัฒนาการทางสติปัญญาว่า เป็นผลเนื่องมาจากการปะทะสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับสิ่งแวดล้อม โดยบุคคลพยายามปรับตัวโดยใช้กระบวนการดูดซึม (Assimi-lation) และกระบวนการปรับให้เหมาะ (Accommodation)โดยการพยายามปรับความรู้ ความคิดเดิมกับสิ่งแวดล้อมใหม่ ซึ่งทำให้บุคคลอยู่ในภาวะสมดุล สามารถปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ กระบวนการดังกล่าวเป็นกระบวนการพัฒนาโครงสร้างทางสติปัญญาของบุคคล

กล่าวโดยสรุปก็คือทักษะการคิดเป็นกระบวนการที่สำคัญ และเกี่ยวข้องกับระดับสติปัญญาของผู้คน และถ้าฝึกตั้งแต่เด็กก็จะทำให้เด็กมีแนวโน้มที่จะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่คิดได้และคิดเป็น 

☺︎ 1 | ฝึกให้คิดหลายมุม เริ่มจากการฝึกให้ลูกคิดหลาย ๆ แง่มุม ในเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่งเราสามารถมองได้หลายมุม มีวิธีคิดหลายแบบ และสามารถตัดสินใจได้หลากหลายทาง และไม่ว่าตัดสินใจทางใด จะมีข้อดีข้อเสียอย่างไร ที่สำคัญพยายามใส่ทัศนคติที่ดีหรือวิธีคิดที่เป็นบวกก็จะทำให้ลูกมีวิธีคิดบวกติดตัวเขาไปด้วย

☺︎ 2 | หมั่นตั้งคำถาม ยิ่งถ้าลูกยังเล็ก ซึ่งเป็นวัยช่างซัก ช่างถาม ต้องเปิดโอกาสให้ลูกเป็นเจ้าหนูทำไม และพ่อแม่ก็อย่าขี้เกียจตอบ พยายามตอบให้ได้มากที่สุด และคำตอบก็ควรจะเป็นลักษณะปลายเปิดถามลูกว่าคิดอย่างไร เพื่อช่วยกระตุ้นให้เด็ก ๆ ได้คิดต่อ ที่สำคัญ บางคำถามสามารถมีหลายคำตอบได้ ก็ชวนให้ลูกคิดตาม ซึ่งพ่อแม่ก็สามารถสอดแทรกความคิดเห็นของตัวเอง เพื่อฝึกให้ลูกรู้จักการแสดงความคิดเห็นที่แตกต่างโดยใช้เหตุผล ไม่ใช่อารมณ์ และรู้จักรับฟังเหตุผลของคนอื่นอีกด้วย

☺︎ 3 | ฝึกให้ตั้งเป้าหมาย ลองจูงใจให้ลูกตั้งเป้าหมายของตัวเอง เพื่อฝึกให้เขาได้มีความพยายามในการคิดสิ่งใดสิ่งหนึ่ง และทำสิ่งสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้สำเร็จ อาจตั้งเป้าหมายเล็ก ๆ ให้เหมาะกับวัย และจากนั้นค่อย ๆ ตั้งเป้าหมายเพิ่มมากขึ้น โดยคำนึงถึงวัย ความสนใจ และความเหมาะสมของลูกเป็นที่ตั้ง ซึ่งสิ่งสำคัญที่จะให้ลูกกระทำ ควรเป็นเรื่องดี ๆ ที่จะช่วยซึมซับสิ่งดี ๆ ให้กับลูกได้ด้วย

☺︎ 4 | กระตุ้นให้มีตัวช่วย วิธีที่ง่ายที่สุดคือให้ลูกได้อ่านหนังสือดี ๆ ที่สร้างแรงบันดาลใจ หรือหนังสือที่ช่วยกระตุ้นจินตนาการของเขา และอาจสังเกตว่าลูกใส่ใจสิ่งใดก็ควรสนับสนุนหรือพาลูกไปเรียนรู้จากของจริง ต้องไม่ลืมว่าโลกแห่งการอ่านคือโลกสำคัญที่สุดของโลกจินตนาการ โลกแห่งความคิดสร้างสรรค์

☺︎ 5 | ปล่อยให้เผชิญปัญหาเอง ประเด็นสำคัญที่สุดก็คือต้องปล่อยให้ลูกเผชิญกับปัญหาด้วยตัวเอง อาจจะเป็นเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ พ่อแม่อย่ากลัวหรือกังวลว่าจะเห็นลูกผิดหวัง หรือล้มเหลว เพราะบทเรียนเล็ก ๆ น้อย ๆ จะเป็นประโยชน์อย่างมากเมื่อลูกโตขึ้น เพียงแต่พ่อแม่คอยเป็นผู้ให้คําแนะนํา ยกเว้นถ้าเป็นปัญหาที่ใหญ่ขึ้น และลูกต้องการคำปรึกษา พ่อแม่จึงควรทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษา และชวนลูกถกถึงวิธีการต่าง ๆ ที่จะหาทางออกร่วมกันด้วย 

คนที่ “คิดได้” และ “คิดเป็น” จะมีชีวิตอยู่ในโลกใบนี้อย่างปกติสุขไม่ว่าโลกจะเปลี่ยนแปลงอย่างไรก็ตาม