ทำไมเด็กต้องมีความคิดยืดหยุ่น

...“เวลาเกิดปัญหาลูกไม่ค่อยยืดหยุ่น”...“ลูกเป็นเด็กปรับตัวเข้ากับเพื่อนไม่ค่อยได้”...แล้วจะทำอย่างไรดี ?  

การยืดหยุ่นทางความคิด (Shift / Cognitive Flexibility) เป็นหนึ่งในทักษะของ EF (Executive Functions) ทักษะการบริหารจัดการตนเอง เป็นกระบวนการทางความคิดระดับสูงของสมองส่วนหน้าที่มีความเกี่ยวข้องกับความคิด ความรู้สึก และการกระทำที่สอดคล้องกัน ซึ่งมีความสำคัญต่อความสำเร็จในชีวิต 

มนุษย์ไม่ได้เกิดมาพร้อมทักษะ EF แต่ต้องได้รับการฝึกฝนตั้งแต่เล็ก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงปฐมวัย เพื่อนำไปสู่กระบวนการพัฒนาและการเจริญเติบโตของสมองอย่างมีประสิทธิภาพ

ทักษะความสามารถในการยืดหยุ่นทางความคิด เป็นทักษะสำคัญที่เกี่ยวข้องกับสติปัญญา (Intelligent) การใช้เหตุผล (Reasoning) และความสามารถในการแก้ไขปัญหา (Problem Solving) ที่มีประสิทธิภาพ 

เด็กที่ขาดทักษะนี้ส่วนใหญ่มักจะขาดความอดทน หงุดหงิดหรือโมโหเมื่อเจอกับปัญหาหรือการเปลี่ยนแปลงที่ไม่คาดคิดในชีวิตประจำวัน ไม่รู้ว่าควรจะทำอย่างไร และดูเหมือน “ความคิดยืดหยุ่น” (Mental Flexibility) ของเด็กยุคนี้จะค่อย ๆ หายไป ! 

เพราะเด็กยุคนี้มีความเสี่ยงสูงต่ออาการของสภาวะทางใจ มีความกดดันสูงต่อการแข่งขันรอบตัวแทบจะทุกเรื่อง ทั้งเรื่องการเรียนที่ต้องเรียนหนักและต้องเรียนดี การแข่งขันสูงตั้งแต่ระดับอนุบาลถึงระดับมหาวิทยาลัย 

หรือเมื่อเด็กเติบโตก็อาจมีปัญหาอื่น ๆ เช่น เรื่องเพื่อน เรื่องแฟน รวมไปถึงสภาพแวดล้อมและค่านิยมของสังคมที่เป็นตัวกระตุ้นว่าต้องเก่งเท่านั้นจึงจะอยู่รอด ยังไม่นับรวมปัญหาสังคมที่มีความเสี่ยงต่อการสร้างความเครียดให้กับเด็กอย่างมาก ยิ่งมีสถานการณ์เรื่องการแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตของเขาเพิ่มขึ้นไปอีก

ที่ผ่านมาครอบครัวไทยเน้นปลูกฝังลูกเรื่องการเรียนมากที่สุด มักให้คำนิยามเกี่ยวกับความสำเร็จด้วยผลการเรียนที่ดี หน้าที่การงานที่ดี เงินเดือนที่ดี เด็กจึงเติบโตขึ้นไปด้วยทัศนคติที่ต้องแบกรับความกดดัน และทำให้มุ่งเน้นเรียนรู้ทางด้านวิชาการ ทำให้ขาดทักษะชีวิตที่จำเป็นในหลายด้านของชีวิต

หรือแม้แต่ความรักของพ่อแม่ที่คอยประคบประหงม ตามใจลูก ไม่อยากให้ลูกลำบาก คิดและตัดสินใจให้ลูก ด้วยเหตุผลว่ารักลูก ก็เป็นส่วนหนึ่งของการทำร้ายลูก ทำให้ลูกขาดทักษะการสร้างความเข้มแข็งให้กับตัวเอง หรือไม่สามารถปรับตัวหรือยืดหยุ่นต่อการใช้ชีวิตได้ สิ่งที่ตามมา คือ ภาวะความเครียดที่เกิดขึ้นทั้งกับตัวเด็กและพ่อแม่ผู้ปกครอง 

เหตุผลที่เด็กควรมีความคิดยืดหยุ่น

เพราะคนที่สมองมีความคิดยืดหยุ่น มักเอาตัวรอดได้ ปรับตัวง่าย พยายามพลิกแพลงและแก้ไขปัญหา จึงมักไม่ค่อยท้อถอย เพราะเขามักคิดว่าชีวิตมีทางออกเสมอ แม้ต้องใช้เวลานานเขาก็พร้อมที่จะเผชิญ

ความคิดยืดหยุ่นเป็นสิ่งสำคัญในชีวิตที่คนเป็นพ่อแม่ต้องสร้างให้ลูก ๆ สามารถปรับตัวได้ทุกสถานการณ์ เมื่อผิดหวังก็มีสมหวัง ควรทำให้เขาเรียนรู้ว่าทุกเรื่องมีทางออกเสมอ ต้องไม่ยึดติดหรือคิดว่าชีวิตหมดหนทาง แต่ความคิดยืดหยุ่น เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองไม่ได้ แต่สามารถฝึกฝนได้

❤︎ 1. เผชิญปัญหาคือบทเรียนที่ดี ❤︎

การเผชิญปัญหาถือเป็นบทเรียนที่ดีที่ทำให้ลูกได้เรียนรู้ว่า เมื่อผิดหวังหรือสมหวังแล้วควรจะทำอย่างไร จะผ่านช่วงเวลาเหล่านั้นด้วยวิธีไหน สิ่งสำคัญ คือ การสร้างภูมิคุ้มกันทางด้านจิตใจ ยิ่งสังคมที่เต็มไปด้วยการแข่งขันสูงในทุก ๆ ด้าน จำเป็นที่ต้องให้เด็กได้เรียนรู้ชีวิตอย่างรอบด้าน สอนให้ลูกรู้จักยอมรับสิ่งต่าง ๆ อย่างเป็นเหตุเป็นผล และพร้อมที่จะปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงเสมอ 

❤︎ 2. พลังบวกช่วยได้ ❤︎

เรื่องกำลังใจและคำพูดด้านบวกของพ่อแม่หรือคนที่เขารักมีความสำคัญมาก และมีพลังเสมอที่จะช่วยให้จิตใจของเด็กเข้มแข็ง จะช่วยหนุนเสริมให้เขาเกิดความภาคภูมิใจในตัวเอง ควรสนับสนุนให้ลูกเห็นคุณค่าในตัวเอง  

❤︎ 3. ปรับวิธีคิดชีวิตมีหลายด้าน ❤︎

ชีวิตมีหลายด้านที่ต้องเรียนรู้ ไม่จำเป็นต้องเรียนหนังสือเก่งเท่านั้นที่จะได้การยอมรับ แต่เก่งทางด้านอื่น หรือถนัดในด้านอื่นก็ได้รับการยอมรับเช่นกัน และทุกช่วงชีวิตของมนุษย์ล้วนแล้วต้องมีอุปสรรคทั้งสิ้น อยู่ที่มากน้อย และพร้อมจะเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ที่สำคัญจำเป็นต้องมองความเป็นไปในชีวิตหลายแง่มุม ฝึกให้มีความคิดนอกกรอบ และเชื่อว่าทุกปัญหามีวิธีแก้ไขได้หลายวิธี 

การฝึกให้เด็กมีความคิดหลากหลายแง่มุม เป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้เด็กมีความคิดยืดหยุ่น และเด็กที่มีความคิดยืดหยุ่นก็มักจะมองเห็นวิกฤตในโอกาสเสมอ แต่คนเป็นพ่อแม่ต้องมีความคิดยืดหยุ่นก่อนด้วยนะคะ