เด็กถนัดซ้าย ควรปล่อยหรือลองเปลี่ยน ?

“คุณหมอคะ ลูกถนัดซ้ายค่ะ เราจำเป็นต้องให้เขาเปลี่ยนมาถนัดขวาไหมคะ” - คุณแม่ท่านหนึ่ง

เรื่องของ ‘ความถนัดซ้าย-ขวา’ เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่มีผู้ปกครองสอบถามมาพอสมควรโดยเฉพาะผู้ปกครองของเด็กที่มีลักษณะ ‘การถนัดซ้าย’ ด้วยเหตุผลที่ต่าง ๆ บนพื้นฐานของความหวังดี เนื่องจากคนส่วนใหญ่ราว 90% จะมีความถนัดในการใช้มือขวาในการทำกิจกรรมต่าง ๆ โดยเฉพาะการเขียน และการใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น กรรไกร อุปกรณ์ช่าง อุปกรณ์ครัว และอื่น ๆ จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้อุปกรณ์หลายชนิดถูกออกแบบมาเพื่อการใช้งานด้วย ‘มือขวา’ ทำให้คนที่ถนัดซ้ายใช้งานยากขึ้นเล็กน้อย ยกตัวอย่างเช่น โต๊ะเลคเชอร์ และกรรไกร เป็นต้น

✋🏻 ‘ความถนัดซ้าย-ขวา’ (Handedness) คือ แนวโน้มในการใช้มือด้านใดด้านหนึ่งในการทำกิจกรรมต่าง ๆ โดยพบว่ามนุษย์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันส่วนใหญ่มัก ‘ถนัดขวา’ (Right-handedness) อยู่แล้ว ในขณะที่ราว 10% จะเป็นผู้ถนัดซ้าย (Left-handedness) และส่วนน้อยเป็นคนที่ถนัดทั้งสองข้าง (Ambidextrous) รวมถึงผู้ที่มีความถนัดการใช้งานซ้าย-ขวาแตกต่างกันขึ้นกับงานที่ทำ

‘ความถนัดซ้าย-ขวา’ นี้อาจเริ่มต้นตั้งแต่ทารกอยู่ในครรภ์มารดา เนื่องจากทารกในครรภ์มีแนวโน้มที่จะใช้งานมือด้านใดด้านหนึ่งมากกว่าอย่างชัดเจน (อัลตราซาวด์พบทารกในครรภ์จะดูดนิ้วมือด้านใดด้านหนึ่งมากกว่าอีกข้าง) และภายหลังเกิด เด็กจะเริ่มใช้งานมือทั้งสองข้างและเริ่มแสดงแนวโน้มในการถนัดซ้าย-ขวาให้คุณพ่อคุณแม่เห็นมากขึ้นจากการเอื้อมคว้าหยิบจับสิ่งของและของเล่นรอบตัวที่อายุราว 12-18 เดือน และจะชัดเจนราวอายุ 3 ขวบ

สำหรับสาเหตุของการถนัดซ้ายยังไม่เป็นที่แน่ชัดว่าเกิดจากอะไร แต่มีข้อมูลว่าปัจจัยทางพันธุกรรมมีอิทธิพลต่อความถนัดซ้าย-ขวาราว 25% โดยครอบครัวที่มีพ่อแม่ถนัดซ้ายก็เพิ่มโอกาสที่ลูกถนัดซ้ายได้ นอกจากนี้ยังมีการพูดถึงปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมขณะที่ทารกอยู่ในครรภ์มารดา และความเด่นของซีกการทำงานของสมองอีกด้วย

..."แต่ไม่ว่าสาเหตุของการถนัดซ้ายจะเป็นอย่างไร เด็กถนัดซ้ายก็คือ ‘เด็กปกติ’ คนหนึ่ง"...

คำถาม : “เราจำเป็นต้องให้เด็กที่ถนัดซ้ายเปลี่ยนมาถนัดขวาหรือไม่ และทำได้หรือไม่ ?”

คำตอบ : “ไม่จำเป็น” แต่ “อาจทำได้” เพราะถ้าบังคับและฝึกการใช้งานมือขวาอย่างจริงจัง เด็กก็อาจทำได้ ผู้ใหญ่บางคนเขียนด้วยมือขวาได้โดยทำงานอย่างอื่นด้วยมือซ้าย แต่เราจำเป็นต้องเคี่ยวเข็ญหรือถึงขั้น 'บังคับ' ให้เด็กถนัดขวามากขึ้นเพียงเพราะความหวังดีของเราหรือไม่ เนื่องจากการถนัดซ้ายอาจไม่ได้กระทบกับการใช้ชีวิตถึงขนาดนั้น

ปัญหาจริง ๆ ของการถนัดซ้ายอาจมีเพียง มือที่เปื้อนหมึก นั่งเลคเชอร์ไม่ถนัด เพราะที่วางแขนมักอยู่ทางขวา และใช้กรรไกรไม่ค่อยถนัดมือรวมถึงการใช้เม้าส์ในการควบคุมคอมพิวเตอร์ เพราะมันถูกออกแบบมาสำหรับคนถนัดขวาเป็นหลัก แต่ปัญหาทั้งหลายเหล่านี้แก้ไขได้ไม่ยากเลย มือเปื้อนหมึก แค่จัดมุมของกระดาษ สอนวิธีการจับดินสอและการเขียนให้เหมาะก็ได้แล้ว

หรืออาจบอกคุณครูหน่อยตอนจัดที่นั่งให้ลูกนั่งเพราะเวลาเขียน แขนเขาอาจไปโดนเพื่อนได้ สำหรับอุปกรณ์หลายอย่าง เดี๋ยวนี้ก็มีอุปกรณ์ที่ถูกออกแบบมาเพื่อคนถนัดซ้ายมากขึ้นไม่ว่าจะเป็นปากกา อุปกรณ์ช่าง และกรรไกร เราสามารถตั้งค่าการใช้งานของเม้าส์ในคอมพิวเตอร์สำหรับผู้ใช้งานมือซ้ายได้

คนถนัดซ้ายมีจำนวนไม่น้อย คนเก่งถนัดซ้ายก็เยอะ คนเก่งถนัดขวาก็แยะ คนไม่เก่งก็ถนัดได้ทั้งซ้ายหรือขวา อย่างที่กล่าวว่า เด็ก 3 ขวบจะเริ่มชัดเจนแล้วว่าเขาถนัดซ้ายหรือขวา แทนที่จะฝึกให้เด็กถนัดซ้ายเปลี่ยนเป็นถนัดขวา คุณพ่อคุณแม่ฝึกให้พัฒนาการตามวัยเป็นไปตามธรรมชาติและเหมาะสมจะดีกว่า บางครอบครัวบังคับฝึกความถนัดขวาด้วยวิธีการเชิงลบอย่างการดุว่าติเตียน และการตี ซึ่งอาจกระทบความมั่นใจในตัวเองก็ได้ ทั้ง ๆ ที่ก็เขียนและเรียนรู้ได้เหมือนกัน ไม่ว่าจะถนัดซ้ายหรือขวา