7 พื้นฐาน ช่วยลูกเติบโตทั้งกาย-ใจ

"คุณภาพชีวิตที่ดี" ไม่ได้เท่ากับการเป็นคนที่เก่งที่สุด ร่ำรวยที่สุด เป็นที่สุดในด้านใด หรือมีความพิเศษโดดเด่น

...แต่หมายถึงการมีชีวิตที่ปกติ ทำสิ่งธรรมดา ๆ ในทุกวันได้อย่างพอดีสมดุล ไม่มากหรือไม่น้อยจนเกินไป กินอิ่ม นอนหลับ มีร่างกายที่แข็งแรง มีจิตใจที่ปกติสุข เพื่อพัฒนาเติบโตตามวัย เป็นตัวเองในแบบที่ดีที่สุด ดังนั้นในความธรรมดาเหล่านี้ จึงเริ่มต้นจาก 7 สิ่งพื้นฐานทางกายใจ ดังนี้

①. อาหาร — กินอาหารครบหมู่ หลากหลาย และปริมาณที่เหมาะสม "อาหาร" คือพลังงานที่แสนสำคัญที่ทำให้เด็ก ๆ มีแรงทำสิ่งต่าง ๆ ในชีวิต อาหารที่ดีและพอดีจะทำให้เราแข็งแรง ไม่เจ็บป่วยง่าย

แต่เมื่อเด็กกินได้น้อย ไม่กินหลากหลาย ไม่กินเลย เปลี่ยนแปลงได้ในมื้ออาหารบนโต๊ะอาหาร เด็ก ๆ บ้านไหนไม่ยอมกิน กินยาก คุณพ่อคุณแม่ลองจัดสภาพแวดล้อมให้อบอุ่น ไม่กดดัน เริ่มจากกำหนดเวลากินข้าวชัดเจนประมาณ 30 นาที พ่อแม่ลูกร่วมโต๊ะกินข้าวกัน ลูกนั่งเก้าอี้เด็กของลูก เรานั่งเก้าอี้ของเรา จัดวางอาหารเหมือนกัน อาจจะต่างเพียงการปรุงรสตามวัย (ใส่พริกทีหลัง) และปิดหน้าจอ บนโต๊ะมีเพียงอาหาร ไม่มีสิ่งอื่น และหันหน้าเข้าหากัน

กินมาก - กินน้อยไม่ว่ากัน ชวนกันชิม ชวนกันกิน อย่ากดดัน อย่าคาดหวัง แต่ให้ลูกกินเอง ทำเช่นนี้ทุกวัน สม่ำเสมอ เด็ก ๆ อาจจะค่อย ๆ กินได้เอง นอกจากอาหารแล้วการดื่มน้ำระหว่างวันก็จำเป็นไม่แพ้กัน น้ำเปล่าและนมจืดดีที่สุด น้ำหวานเทียบเท่าขนม ดังนั้นไม่ควรกินน้ำหวานแทนน้ำเปล่า

②. นอนหลับและพักผ่อนให้เพียงพอ — เด็ก ๆ ควรนอนหลับให้เพียงพอ อย่างน้อย 8 - 10 ชั่วโมง เด็กเล็กควรนอนเยอะกว่าเด็กโต แต่ปริมาณการนอนยังไม่สำคัญเท่าคุณภาพ การนอนก่อนเวลา 20.30 - 21.00 น. จำเป็นมาก เพราะ Growth hormone จะหลั่งได้เต็มที่ถ้าเด็กหลับสนิทก่อน 22.00 น. ส่วนสูงของเด็ก อารมณ์ที่มั่นคง และการเรียนรู้ที่ดีขึ้นอยู่กับคุณภาพการนอนของเด็ก ๆ และควรงดหน้าจอ 30 - 60 นาที เพื่อให้สมองพร้อมนอน เปลี่ยนเป็นหนังสือนิทานและเสียงคุณพ่อคุณแม่แสนสงบจะดีที่สุด เปิดไฟสลัว กอดกัน บอกรัก และบอกฝันดี

นอกจากการนอนหลับแล้ว การพักผ่อนที่เพียงพอก็จำเป็นเช่นกัน เราควรมี "เวลาว่าง" ที่เป็นเวลาว่างจริง ๆ ให้เด็กได้ทำสิ่งที่ตนเองสนใจบ้าง เพื่อทำความรู้จักตัวเอง เพราะความเบื่อจะทำให้เด็ก ๆ คิดริเริ่มสร้างสรรค์ หาอะไรทำด้วยตัวเอง แม้ช่วงแรกจะมาถามเราว่าต้องทำอะไรดี ขอให้เราแนะนำแต่พอดี ไม่คิดแทน ได้แก่ การแนะนำว่าที่บ้านมีอุปกรณ์หรืองานอะไรที่ทำได้บ้าง เช่น งานครัว งานบ้าน งานประดิษฐ์ และงานช่าง

เวลาว่างของเด็กบางคนอาจจะพัฒนาไปสู่สิ่งที่เขาทำได้ดี เป็นสิ่งที่อยากเรียนหรืออาชีพอนาคตได้ แม้จะไม่ได้พัฒนาไปสู่สิ่งที่จริงจัง แต่เวลาว่างทำให้เด็ก ๆ ได้พักใจและผ่อนคลาย ซึ่งเป็นสิ่งที่จำเป็นในชีวิตไม่แพ้การทำงาน เพราะเด็กที่ผ่อนคลายไม่เป็น น่าเป็นห่วงอย่างยิ่ง

● บทความที่เกี่ยวข้อง : เพราะ ‘วัยเด็ก’ คือจุดเริ่มต้นของทุกเส้นทางในอนาคต

③. ออกกำลังกาย และเคลื่อนไหวร่างกายอยู่เสมอ — โดยปกติแล้ว เด็ก ๆ ควรได้เคลื่อนไหวร่างกาย หรือวิ่งเล่นจนหัวเปียกชุ่มประมาณ 2 - 3 ชั่วโมงต่อวัน (Baumgartner, Jackson, Mahar, & Rowe, 2015) ซึ่งสามารถแบ่งเวลาวิ่งเล่นออกเป็นช่วง ๆ ได้ เช่น ช่วงระยะเวลา 1 ชั่วโมงเช้าเย็น และช่วงระยะเวลา 30 นาทีย่อย ๆ ระหว่างวัน เราไม่จำเป็นต้องทำต่อเนื่อง 2 - 3 ชั่วโมงต่อครั้ง

เด็กที่ออกกำลังกายและเคลื่อนไหวร่างกายอยู่เสมอจะใช้พลังงานที่มีอยู่ล้นเหลือออกไปอย่างเหมาะสม จะทำให้เด็กมีสมาธิจดจ่อเรียนรู้ได้ดี สมองเรียนรู้ได้ไว มีกล้ามเนื้อแข็งแรงและทนทาน ทรงท่าต่าง ๆ ได้นาน ทั้งนั่งเรียน และทำสิ่งต่าง ๆ ในชีวิต เด็กจะมีความอดทน เหนื่อยช้ากว่าเด็กที่ไม่ออกกำลังกาย ทำให้ร่างกายที่ดีจะพาเราไปได้ไกล และไปได้ถึงจุดหมาย

④. รักษาความสะอาดของร่างกาย — เข้าห้องน้ำ ล้างก้น ล้างมือ อาบน้ำ สระผม แปรงฟัน ใส่เสื้อผ้าสะอาด ตัดเล็บ เด็กที่ดูแลรักษาความสุขอนามัยของตัวเองได้ดี จะเจ็บป่วยน้อยลง และมีความมั่นใจในตัวเองเวลาไปโรงเรียนหรือที่ไหน ๆ เพราะเขาจะสามารถเข้าห้องน้ำได้เอง

● บทความที่เกี่ยวข้อง : การช่วยเหลือตัวเอง (Self-care) พื้นฐานสำคัญของการใช้ชีวิต

⑤. ออกจาก Comfort zone — ทำสิ่งที่ดีท้าทายหรือทำสิ่งใหม่ ๆ บ้าง "Comfort zone" หมายถึง พื้นที่ที่เด็ก ๆ คุ้นเคยและรู้สึกปลอดภัย ซึ่งพื้นที่ไม่ได้หมายถึงเพียงสถานที่อย่างเดียว แต่หมายรวมถึงบุคคลที่เด็ก ๆ รู้สึกปลอดภัยที่อยู่ใกล้ได้เช่นกัน เช่น พ่อแม่เป็น Comfort zone ของลูก คุณครูที่เชื่อมั่นในตัวเด็ก ๆ

Comfort zone จำเป็นสำหรับทุกคน ไม่ใช่เพียงแค่เด็ก ๆ เพราะ comfort zone เป็นเสมือนที่พักกายใจยามเหนื่อยล้า ทุกครั้งที่เราต้องเผชิญปัญหาหรือความท้าทายใหม่ ๆ การมี Comfort zone ถือเป็นแหล่งพลังงานให้เรากลับมาเติมพลังแล้วกลับไปสู้ใหม่ แต่ในขณะเดียวกันถ้าเราอยู่ใน comfort zone นานเกินไป เราอาจจะพลาดโอกาสที่จะได้เรียนรู้และรู้จักตัวเองในด้านอื่น ๆ หรือ ได้รู้จักกับโลกกว้าง

ดังนั้นการได้ลองก้าวออกมาจาก comfort zone แม้จะเป็นก้าวเล็ก ๆ ไม่ต้องยิ่งใหญ่อะไร แต่อย่างน้อยเราได้เริ่มแล้ว ก้าวอื่น ๆ จะค่อย ๆ ตามมาเอง สำหรับเด็ก ๆ แล้วการได้ออกจากบ้านไปลงมือทำบางสิ่งบางอย่าง

— กล้าเดินเข้าไปในโรงเรียนด้วยตัวเอง

—  กล้าสั่งอาหารเอง

—  กล้าไปซื้อไอศกรีมเอง

— กล้าเข้าไปซื้อของในร้านสะดวกซื้อเอง

—  กล้าเข้าไปเล่นกับเพื่อนใหม่เอง

แม้จะเป็นก้าวเล็ก ๆ ที่ไม่ได้ดูยิ่งใหญ่อะไร แต่สำหรับเด็ก ๆ แล้วการทำอะไรด้วยตัวเอง โดยที่ไม่มีเราคอยช่วย หรือ ไม่มีเราอยู่ตรงนั้น เป็นเรื่องที่ทำให้พวกเขาภาคภูมิใจในตัวเองไม่น้อย

⑥. ทำเต็มที่ สุดความสามารถ — ไม่ว่าผลลัพธ์จะออกมาเป็นเช่นไร เราจะทำเต็มที่ และสุดความสามารถเสมอ เพื่อว่าเราจะไม่ค้างคากับสิ่งที่เราทำ หรือ ไม่สงสัยในความสามารถของตัวเราเอง

ผู้ใหญ่สามารถส่งเสริมเด็ก ๆ ในด้านนี้ได้ ด้วยการชื่นชมเด็กที่ความพยายามและความตั้งใจของเขามากกว่าผลลัพธ์ เพื่อให้เด็ก ๆ รับรู้ว่าทุกความพยายามและความตั้งใจมีความหมายเสมอ แม้ว่าวันนี้จะไม่สำเร็จ วันนี้จะพ่ายแพ้ แต่เขาพัฒนาต่อไปได้ ตราบใดที่เขาไม่ยอมแพ้

ถึงแม้ว่าเขาทำเต็มที่แล้ว เส้นทางนั้นอาจจะไม่ได้เหมาะกับเขา เด็กจำเป็นต้องเปลี่ยนทางเดิน การเปลี่ยนครั้งนี้จะเกิดขึ้นโดยที่เด็กจะไม่รู้สึกติดค้างกับเส้นทางเดิม เพราะเขาได้พยายามอย่างเต็มที่แล้วนั่นเอง

⑦. ทุกวันคือโอกาส — ตราบใดที่เรายังไม่ยอมแพ้ ทุกวันใหม่ เราเริ่มต้นใหม่อีกครั้งได้ เราสามารถมีวันดีและไม่ดีได้ แต่วันที่ไม่ดีไม่ได้อยู่กับเราตลอดไป เราอาจจะทำผิดพลาดในวันนี้ ขอให้เรียนรู้เป็นบทเรียน "วันพรุ่งนี้คือโอกาสสำหรับเราเสมอ"

ในเด็กเล็ก เขาต้องการการเคียงข้างในวันที่ดีและไม่ดี บางวันเขาอาจจะทำตัวดื้อไม่น่ารัก ขอเพียงพ่อแม่เข้าใจแต่ไม่ตามใจ เคียงข้างรออย่างสงบและอดทน เพื่อรอสอนให้เขาทำสิ่งที่ถูกต้อง เพราะเป็นเด็ก ชีวิตของเขาจึงเพิ่งเริ่มต้นและต้องเรียนรู้อีกมาก

เราพบว่าความคาดหวังที่พ่อแม่มีต่อตัวเด็ก ๆ ทำให้พ่อแม่ต่างแสวงหาสิ่งที่ดีที่สุดให้ลูก กินอาหารที่ดี นมที่ดีที่สุด อาหารเสริมไม่ขาด เรียนที่ ๆ ดีที่สุด โรงเรียนที่ค่าเทอมสูง และมีชื่อเสียง ส่งเสริมความสามารถรอบด้าน เรียนพิเศษ ดนตรี กีฬา ศิลปะ ภาษา วิชาการครบเครื่อง

สิ่งเหล่านี้ทำให้เราหลงลืมสิ่งธรรมดา ๆ ที่สำคัญที่สุดในชีวิตของเด็ก ๆ ไป เด็กทุกคนต้องการความสนใจ และความรักจากเรา เขาต้องการเวลาเล่น การพักผ่อนอย่างเพียงพอ ดังนั้นการที่เด็กทุกคนได้เป็นเด็ก มีสุขภาพกายใจที่แข็งแรง สิ่งนี้เป็นความธรรมดาที่พิเศษที่สุดแล้ว

✱ ติดตามข่าวสารและกิจกรรม Thai PBS Kids ได้ทาง Website | Facebook | Youtube | LINE Official ✱