บ้านไหนที่มีลูกเล็ก คงเคยเห็นเด็ก ๆ นั่งต่อบล็อกให้สูงที่สุด หรือเรียงสิ่งของ ช่วยพ่อแม่จัดเสื้อผ้า (ถึงแม้ในมุมของพ่อแม่จะเรียกว่ารื้อก็ตาม)

แม้แต่ การเปิดหนังสือ ขยำกระดาษ หรือกิจกรรมอื่น ๆ ที่ใช้มือและนิ้ว ทั้งหมดนี้ไม่ว่าผู้ใหญ่จะมองว่าเป็นอะไร สำหรับเด็กแล้ว มันคือการเล่นที่สนุกสนาน และเป็นการฝึกการทำงานของนิ้วมือ ซึ่งมีความสำคัญต่อพัฒนาการทางสมองอย่างมาก การเล่นที่เน้นการใช้มือและนิ้ว จะช่วยกระตุ้นการเชื่อมโยงของเส้นประสาทในสมอง ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับการเรียนรู้ในอนาคต

การเชื่อมโยงของเส้นประสาทคืออะไร ?

เมื่อเราพูดถึง "การเชื่อมโยงของเส้นประสาท" (Neural Connections) หมายถึงกระบวนการที่ เซลล์ประสาทในสมองของเด็ก ๆ ทำงานเชื่อมต่อกัน ซึ่งช่วยให้สมองสามารถ รับรู้ จัดการ และเก็บข้อมูลใหม่ ๆ ได้ดีขึ้น

โดยเฉพาะในช่วงวัย 0 - 3 ขวบ สมองของเด็กกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว มีการสร้างเส้นประสาท มากกว่าล้านจุดเชื่อมต่อในทุก ๆ วินาที ดังนั้น การให้ลูกได้เล่นและใช้มือสำรวจโลก จึงเป็นการกระตุ้นพัฒนาการสมองที่สำคัญยิ่ง

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ระบุว่า การพัฒนาทักษะการใช้มือและนิ้วในเด็กเล็ก มีความเชื่อมโยงกับ ทักษะการแก้ปัญหา สมาธิ และการเรียนรู้ในระยะยาว ดังนั้น การให้เด็ก ๆ ได้เล่นเพื่อฝึกการใช้มือ ไม่ใช่แค่เรื่องสนุก แต่เป็นการปูพื้นฐานสำหรับการเติบโตและการเรียนรู้ในอนาคตอีกด้วย

การเล่นที่ช่วยพัฒนากล้ามเนื้อมัดเล็ก

แล้วคุณพ่อคุณแม่จะช่วยพัฒนานิ้วมือน้อย ๆ ของลูกได้อย่างไรบ้าง? มีกิจกรรมมากมายจากชีวิตประจำวันของเราที่สามารถกระตุ้นสมองของลูกได้ดี ลองมาดูวิธีง่าย ๆ กันค่ะ

❶. เล่นกับบล็อกไม้หรือของเล่นต่อบล็อก

การให้ลูกหยิบบล็อกหรือของเล่นที่ต้องเรียงซ้อนกัน ช่วยเสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างตาและมือ และช่วยพัฒนาทักษะการควบคุมกล้ามเนื้อมัดเล็ก แต่ถ้าบ้านไหนไม่มีบล็อกไม้ ก็ไม่ต้องกังวลค่ะ เด็ก ๆ มักจะใช้ของเล่นหรือสิ่งของที่มีอยู่ มาต่อหรือพยายามสร้างโครงสร้างขึ้นเอง ซึ่งให้ผลลัพธ์แบบเดียวกัน

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยมิชิแกน แสดงให้เห็นว่า เด็กที่ได้เล่นของเล่นประเภทนี้แบบปลายเปิด (การสร้างโครงสร้างตามจินตนาการของตัวเอง) จะมีการพัฒนาทักษะการแก้ปัญหาและความคิดสร้างสรรค์มากขึ้น

❷.เล่นดินน้ำมันหรือแป้งโดว์

การที่ลูกได้ บีบ นวด และปั้นดินน้ำมันหรือแป้งโดว์ เป็นวิธีที่ยอดเยี่ยมในการ พัฒนากล้ามเนื้อมือและนิ้ว ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของมือ และยังฝึกให้ลูกใช้ จินตนาการในการสร้างรูปทรงต่าง ๆ ด้วย

❸. การเล่นจับคู่หรือเกมปริศนา (Puzzle)

เกมจับคู่หรือการต่อปริศนาช่วยให้ลูก พัฒนาการใช้สมองทั้งสองซีก การจับและวางชิ้นส่วนที่ถูกต้องยังช่วยเสริมสร้าง การประสานงานระหว่างมือกับตา อีกทั้งยังช่วยพัฒนาการคิดอย่างเป็นระบบและทักษะการแก้ปัญหา

❹. ใช้ช้อนหรือส้อมทานอาหารด้วยตัวเอง

แม้ว่าการให้ลูกฝึกใช้ช้อนหรือส้อมเอง อาจทำให้คุณพ่อคุณแม่ปวดหัวเพราะเลอะเทอะ แต่สิ่งนี้เป็นโอกาสที่ดีในการ ฝึกควบคุมมือและนิ้ว รวมถึง พัฒนาทักษะการทำงานที่ละเอียดอ่อน

การศึกษาโดย ดร. เดวิด มัวร์ (David Moore) จากมหาวิทยาลัยเอดินบะระ พบว่า การฝึกใช้มือในการทำกิจวัตรประจำวัน ช่วยพัฒนาความสามารถในการประสานงานระหว่างมือกับสมองได้ดี

❺. เล่นเปิด - ปิดฝาขวดหรือกล่องเล็ก ๆ

กิจกรรมง่าย ๆ เช่น ให้ลูกหัดหมุนหรือเปิด - ปิดฝาขวด จะช่วยพัฒนา กล้ามเนื้อมือและนิ้ว รวมถึง การประสานงานระหว่างมือทั้งสองข้าง นอกจากนี้ยังช่วย พัฒนาความอดทนและสมาธิของเด็ก อีกด้วย

❻. หยิบเข้า - หยิบออก

กิจกรรมนี้ง่ายมากค่ะ! แค่ใช้ ตะกร้าหรือกล่อง แล้วให้ลูก หยิบสิ่งของออกจากกล่อง ขณะที่ลูกหยิบสิ่งของที่มีพื้นผิวต่างกัน (เช่น นุ่ม แข็ง ลื่น ขรุขระ) ก็เป็นการเรียนรู้ไปในตัว

💡 ไอเดียตามช่วงวัย

• 👶 เด็กอายุ 6 เดือน ที่เริ่มคว้าของได้ดี: ใช้เสื้อผ้า ตุ๊กตาผ้า หรือของเล่นที่มีพื้นผิวแตกต่างกันให้ลูกลองจับ
• 👧 เด็กที่โตขึ้น และเริ่มเข้าใจคำสั่ง: ให้ลูกลองหยิบของตามที่พ่อแม่บอก เช่น “หยิบลูกบอลให้แม่”

การฝึกพัฒนากล้ามเนื้อมือและนิ้วของลูก ไม่จำเป็นต้องใช้อุปกรณ์พิเศษหรือของเล่นราคาแพง แต่สามารถทำได้จากกิจกรรมในชีวิตประจำวัน เพียงแค่ เปิดโอกาสให้ลูกได้เล่นและฝึกใช้มืออย่างอิสระ ก็ช่วยให้เด็ก ๆ ได้พัฒนาทักษะสำคัญที่มีผลต่อการเรียนรู้ในอนาคตแล้วค่ะ

เล่นอย่างไรให้เกิดประโยชน์สูงสุด ?

การเล่น ไม่จำเป็นต้องใช้ของเล่นราคาแพงหรือซับซ้อน สิ่งสำคัญคือ การให้ลูกได้ทดลองและสำรวจด้วยตัวเอง คุณพ่อคุณแม่สามารถเป็นผู้สนับสนุนได้โดย สังเกตและให้คำชี้แนะอย่างเบา ๆ เพื่อกระตุ้นให้ลูกคิดและค้นหาวิธีการแก้ปัญหาด้วยตัวเอง

การศึกษาโดยมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย พบว่า เด็กที่มีโอกาสสำรวจและเล่นอย่างอิสระ จะมี พัฒนาการด้านการแก้ปัญหาและการตัดสินใจดีกว่าเด็กที่ถูกชี้นำในทุกขั้นตอน

การเล่นเพื่อพัฒนานิ้วมือน้อย ๆ ไม่ได้เป็นเพียงแค่การฝึกใช้มือ เท่านั้น แต่มันยังเป็น การสร้างการเชื่อมโยงของเส้นประสาทในสมอง ซึ่งมีผลต่อการเรียนรู้ในอนาคต ไม่ว่าจะเป็น การคิดวิเคราะห์ การแก้ปัญหา หรือแม้แต่การควบคุมสมาธิ

คุณพ่อคุณแม่สามารถช่วยพัฒนาสมองของลูกได้ตั้งแต่วันนี้ โดยให้ลูกได้เล่นและสำรวจโลกด้วยมือของพวกเขาเอง ไม่ว่าจะเป็น การหยิบบล็อก การเล่นดินน้ำมัน หรือแม้แต่การฝึกใช้ช้อนทานอาหารด้วยตัวเอง ทุกกิจกรรมเหล่านี้ล้วนเป็น การสร้างรากฐานที่แข็งแรงสำหรับการเรียนรู้และพัฒนาการในระยะยาว

..."หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้คุณพ่อคุณแม่เข้าใจถึงความสำคัญของการเล่นเพื่อพัฒนานิ้วมือน้อย ๆ และการเชื่อมโยงของเส้นประสาทในเด็กเล็กได้นะคะ"...

✱ ติดตามข่าวสารและกิจกรรม Thai PBS Kids ได้ทาง Website | Facebook | Youtube | LINE Official ✱