ประสบการณ์สร้างสมอง

ศูนย์ศึกษาเรื่องพัฒนาการในเด็กของมหาวิทยาลัยฮาวาร์ด (Center on the Developing Child, Havard university) กล่าวอย่างหนักแน่นว่า "ประสบการณ์ในเด็กสร้างโครงสร้างสมอง" (Experiences Build Brain Architecture) เพราะเซลล์สมองเด็กเล็กจะต้องเพิ่มจำนวน เพิ่มขนาด และเพิ่มการเชื่อมโยง สิ่งที่รับเข้าในในวัยแรกเริ่มของชีวิตเป็นข้อมูลที่สมองใช้เป็นรากฐานในการเรียนรู้ในวันถัดไป

"สมองรับข้อมูล" มาจากอวัยวะรับสัมผัส ตาดู หูฟัง ปากชิม ผิวสัมผัส จมูกรับกลิ่น จิตรู้สึก ข้อมูลที่ดีทำให้เซลล์สมองเติบโตดี และเพิ่มการเชื่อมโยง ในทางตรงข้ามถ้ามีประสบการณ์ที่ไม่ดี กระตุ้นให้ร่างกายหลั่งฮอร์โมนความเครียด ถ้าภาวะเครียดนั้นเกิดขึ้นต่อเนื่องยาวนาน จะทำให้เซลล์สมองเสียหาย

บางกรณีถึงกับทำให้การเจริญเติบโตของเซลล์สมอง หยุดชะงัก ถ้าเช่นนั้นเราสามารถสร้างประสบการณ์ดี ๆให้กับสมองของลูกได้อย่างไร นี่เป็นสิ่งง่าย ๆ ที่ทำงานวิจัยเรื่องส่งเสริมพัฒนการสมองเด็กปฐมวัยสักกี่ครั้งก็คงได้ผลเหมือนเดิม ได้แก่...

1. สายสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัว 

ข้อนี้เป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุด เด็กต้องการสร้างสายสัมพันธ์กับผู้เลี้ยงดูอย่างน้อย 1 คน ดังนั้น คำว่าครอบครัวในความหมายของเด็ก มิได้หมายถึงพ่อแม่เพียงอย่างเดียว แต่หมายถึง ใครก็ได้ เพศใดก็ได้ ที่เลี้ยงดูเค้าด้วยความรัก

2. การโอบกอด สัมผัส ที่อ่อนโยนจากพ่อแม่ 

ทารกแรกเกิด มีสมองที่ยังต้องพัฒนาอีกมากมาย แต่ประสาทรับสัมผัสเป็นระบบที่พร้อมทำงานตั้งแต่เด็กเกิด ดังนั้น การโอบกอด เด็กได้ฟังเสียงหัวใจ ได้กลิ่นตัว ได้ฟังเสียงพูด จะทำให้เด็กรู้สึกปลอดภัย ความรู้สึกมั่นคงปลอดภัย ทำให้สมองพร้อมที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ดังนั้นในขวบปีแรก เราควรอุ้ม ปลอบโยน เมื่อทารกต้องการให้มากที่สุด  

3. เป็นตัวอย่างที่ดี ทำตัวเป็นสิ่งแวดล้อมที่ดีของลูก 

เพราะเด็กเป็นอย่างที่ผู้ใหญ่เป็น ไม่ได้เป็นอย่างที่เราสอน ดังนั้น หากต้องการให้เด็กเป็นอย่างไร ผู้เลี้ยงดูต้องเป็นตัวอย่างในการทำสิ่งนั้นให้เด็กเห็นเสียก่อน เช่น สอนเรื่องวินัยในการดูจอ เราก็ต้องไม่ทำสิ่งที่เราห้ามเด็กมิให้ทำ

4. เล่นด้วยกัน

ให้เล่นอิสระ(free play) หมายความว่าให้เด็กกำหนดการเล่นด้วยตัวเอง และเล่นด้วยกัน มิได้หมายความว่า ปล่อยให้เด็กเล่นคนเดียว การเล่นจะช่วยให้เกิดความจดจ่อ เกิดการวางแผน ต้องใช้ทักษะสมองหลายประการ Play = Learn การเรียนรู้ผ่านการเล่น เป็นการเรียนรู้ที่เหมาะกับสมองเด็กมากที่สุด

5. อ่านหนังสือด้วยกัน 

หนังสือภาพ เป็นเครื่องมือที่สำคัญในการเลี้ยงเด็ก เพราะการอ่านหนังสือด้วยกันสม่ำเสมอ เป็นการสร้างสายสัมพันธ์ที่มั่นคงกับเด็ก นอกจากนี้ นิทานเด็กทำให้เด็กสร้างคลังศัพท์ในสมองได้มากกว่าวิธีการรับข้อมูลในรูปแบบอื่น เนื่องจาก มีคำศัพท์ มีภาพที่สอดคล้องกันทำให้เกิดการเชื่อมโยงได้ง่าย มีบริบทที่ถูกต้องตามหลักภาษาทำให้เด็ก ๆ รู้หน้าที่ของคำโดยอัตโนมัติ เมื่อเด็ก ๆ เรียนรู้ภาษาได้ดี หลังจากนั้นการเรียนรู้จะเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว 

ทั้ง 5 ข้อนี้ คือเครื่องมือที่ทรงประสิทธิภาพที่จะสร้างโครงสร้างสมองที่ดีให้ลูกงช