"อิสระ" ไม่ใช่การตามใจ

ยุคนี้เชื่อว่าต้องปล่อยให้ลูกทำในสิ่งที่ต้องการเพื่อให้เค้าเกิดความภาคภูมิใจในตัวเอง แต่เราจะแยกได้อย่างไรกับ การเลี้ยงแบบตามใจที่ทำให้เด็กเสียคน

หมอขอหยิบยก นิยามของ “เสรีภาพในครอบครัว” จากหนังสือเสรีภาพไม่ใช่การตามใจ ที่เขียนโดย เอ. เอส. นีล ผู้ก่อตั้งซัมเมอร์ฮิลกล่าวว่า “เสรีภาพ คือ การที่เราได้ทำในสิ่งที่เราชอบและเราต้องการ ตราบใดที่เราไม่ได้เข้าไปแทรกแซงเสรีภาพของคนอื่น เสรีภาพต้องมาจากทั้งสองฝ่าย ในครอบครัวที่มีเสรีภาพจะต้องมีทั้งการให้และรับ เสรีภาพ และการทำตามใจชอบเป็นเรื่องที่ใครๆก็ไม่สามารถวางกฎลงไปได้ชัดเจน เป็นเรื่องที่พ่อแม่ต้องตัดสินกันเอาเอง ว่าเส้นแบ่งมันอยู่ตรงไหน สิ่งที่พอจะวางหลักลงไปได้ คือ ต้องไม่ทำให้เด็กเกิดความรู้สึกกลัว หรือ รู้สึกผิด”

"เสรีภาพของเด็ก" ควรต้องล้อไปกับ กรอบและกติกาในครอบครัวที่สมาชิกในครอบครัวอยากให้เด็กได้เรียนรู้

กรอบและกติกา คล้าย ๆ กับเสื้อผ้าที่ต้องโตตามตัวของเด็กแต่ละคน ไม่หลวมจนหลุดได้ง่าย แต่ก็ไม่คับจนเคลื่อนตัวลำบาก ในเด็กเล็ก เนื่องจากความสามารถที่มีจำกัดและความปลอดภัยต้องมาเป็นอันดับแรก พ่อแม่อาจจะปล่อยให้เด็กได้แสดงความสามารถตามพัฒนาการ แต่ก็ต้องอยู่ด้วยอย่างใกล้ชิด ให้เด็กได้ใช้มือในการสำรวจ แต่ก็ต้องป้องกันไม่ให้ไปหยิบจับสิ่งที่เป็นอันตราย ให้เด็กได้เดินสำรวจด้วยตัวเอง แต่ก็ต้องอยู่ด้วย และกำกับไม่ให้ไปในพื้นที่เสี่ยงอันตราย

เมื่อพูดได้ ก็เปิดโอกาสให้เด็กได้รับรู้ว่า เมื่อเขาพูดมีคนฟังเค้าอย่างตั้งใจ เป็นต้น และพ่อแม่ ก็ค่อยๆขยายกรอบกติกา เพิ่มตามความสามารถที่เพิ่มขึ้นของเด็ก แต่กระนั้นการรับรู้ว่า บ้านก็มีกติกา จะช่วยให้เด็กเรียนรู้ว่า การทำตามกติกาของสังคมที่เค้าอาศัยอยู่เป็นเรื่องที่ถูกต้อง ดังนั้นการห้ามปรามเด็ก ไม่ได้หมายถึง การลิดรอนเสรีภาพของเด็ก หรือเป็นการกระทำที่ทำให้เด็กเกิดความไม่มั่นใจในตัวเองเสมอไป การกล่าวห้าม ด้วยน้ำเสียง และสีหน้าจริงจังโดยปราศจากอารมณ์โกรธ เป็นเรื่องที่พ่อแม่ต้องฝึกฝน

การทำเช่นนี้ ไม่ได้ทำให้เด็กรู้สึกผิดหรือกลัว เพียงแค่ได้รู้กติกาของพ่อแม่เพิ่มเติม ในทางกลับกัน การเลี้ยงดูแบบไม่เคยห้ามปรามเด็กเลย จะทำให้เด็กจะเติบโตไปโดยไม่สามารถเผชิญความเป็นจริงบนโลกได้ เพราะคอยแต่จะคาดหวังให้โลกหยิบยื่นสิ่งที่ต้องการมา สิ่งที่ควรทำ คือ ห้ามปรามเพื่อให้เด็กๆรู้ขอบเขต ว่าสิ่งใดทำได้ ทำไม่ได้ เช่น เด็กเล็กทำร้ายพ่อแม่โดยตั้งใจ เพื่อให้พ่อแม่รู้ว่าเขาไม่พอใจ การกระทำนั้น ทำให้พ่อแม่เจ็บปวด เราก็ต้องสอนให้ลูกรู้ว่าสิ่งนี้ทำไม่ได้ เด็กชอบพูดแทรกเวลาผู้ใหญ่พูด ก็เป็นการแทรกแซงเสรีภาพของพ่อแม่

เราก็ต้องสอนว่าต้องรอให้ผู้อื่นพูดจนจบประโยคก่อน เหมือนที่พ่อแม่เองก็ฟังลูกพูดจนจบประโยค เด็ก ๆที่ถูกเลี้ยงดูมาแบบ มีคนเคารพในตัวตนและเสรีภาพของตัวเขา จะเป็นผู้ใหญ่ที่เข้าใจเรื่องเสรีภาพ และเคารพผู้อื่นในสังคม เคารพกติกาของการอยู่ร่วมกัน ซึ่งจะทำให้อยู่ร่วมกับคนอื่นในสังคมได้อย่างเป็นสุข